موریس راوِل

موریس راوِل

برگرفته و برگردان از کتاب: آهنگ سازان بزرگ نوشتۀ وِندی تامپسون

مترجم: منوچهر خاکی

• سالهای آغازین قرن بیستم

زندگی و آثار

ملیت: فرانسوی

تولد: سیبور، 1875

مرگ: پاریس، 1937

ژانرهای ویژه: موسیقی زبردستانۀ پیانو، آثار ارکستری

کارهای بزرگ: «پاوان- نوعی رقص آهسته- برای شاهزاده خانم متوفی» (1899)؛ «آب بازی» (1901)؛ «آینه ها» (5-1904)؛ «گاسپار شب» (1908)؛ «دافنیس و کلوئه» (12-1909)؛ «آرامگاه کوپرَن» (1917)؛ «کودک و طلسم ها» (1925)؛ بولِرُو (نوعی رقص اسپانیایی»- (1928)؛ دو کنسرتو پیانو (31-1929).

دبوسّی و معاصر جوانترش، راوِل اغلب با هم به عنوان آهنگسازان "امپرسیونیست" طبقه بندی می شوند، و آنها برخی از مواقع خودشان را در زندگی در رقابتی ناخواسته می یافتند.

راول پسر یک مهندس سوئیسی تبار با همسری از باسک بود. وقتی که او نونهال بود، خانواده به پاریس عزیمت کرد، در آنجا راول بقیۀ مدت عمر خود را سپری کرد. همانند دبوسّی، او نیز استعداد زودرسی را در زمینۀ نواختن پیانو از خود نشان داد، و هنگامی که 14 ساله بود، وارد هنرستان عالی موسیقی پاریس شد. در روزهای هنرآموزی اش، با موسیقی گامِلَن جاوه ای (در نمایشگاه پاریس 1899)، موسیقی روسی و واگنر در تماس قرار گرفت، همۀ آنها به صورتی غیر مستقیم آثار او را تحت تأثیر قرار دادند.

راول که در سال 1895 در رشتۀ پیانو فارغ التحصیل شد، دو سال بعد دوباره به هنرستان موسیقی بازگشت تا آهنگسازی را نزد فورِه بیاموزد. علاقه اش به ادبیات دوران نوزایی او را ترغیب نمود که بر روی اشعار کلمان مارُو (1544-حدود 1497) تنظیم آهنگ کند و «مِنوئه آنتیک» (1895)، و «پاوان برای شاهزاده خانم متوفی» (1899) برای پیانو را بنویسد. دومین آنها یکی از محبوب ترین آثارش شد. در هر صورت  استعداد اصیل و استثنایی اش آرامش متولیان عبوس و محافظه کار کنسرواتوار را بر هم می زد، و او پنج بار در به دست آوردن جایزۀ موسیقی رُم شکست خورد. در واقع، وقتی که او در اولین دور مسابقه در سال 1905 از دور خارج شد، در حالی که پیش از آن قطعۀ زبردستانۀ پیانو، «آب بازی» (1901)، چهارنوازی سازهای زهی (3-1902)، و چرخه آواز «شهرزاد» (1903) را ساخته بود، جمعیت عظیمی برای استعفای مدیر مدرسۀ عالی موسیقی، فشار می آوردند.

آپاچی ها

تا آن زمان راول یکی از اعضای دایرۀ هنری شاعران، موسیقی دانان، منتقدین و نقاشان مشهور به "آپاچی" ها بود. قد و قامت کوچولوی او، اعتیاد او به لباس های فاخر و پیرایش بدون نقصش، محبوبیت اجتماعی او را تضمین می نمود. گرایشات جنسی او هنوز مبهم است، ولی او هرگز ازدواج نکرد و عمیقاً وابسته به مادرش باقی ماند.

هنرستان عالی موسیقی، در رابطه با "معضل راوِل"، از او پشتیبانی می کرد، و او بر روی ساختن آهنگ، از جمله «سوناتین» (5-1903) و «آینه ها» (5-1904) برای پیانو، مقدمه و آلِگرُو برای چنگ و گروه مجلسی، چرخه-آواز «تاریخ طبیعی» (1906)، و راپسودی اسپانیایی فراموش نشدنی (8-1907)، متمرکز شد. او همچنین کار بر روی اولین اپرایش، «ساعت اسپانیایی» (9-1907)، تحت تأثیر تبار باسکی اش، را آغاز کرد، و در سال 1911 سوئیت پیانوی خود، به نام «مادرم، غاز» که در ابتدا برای دو کودک نوشته شده بود، را به نت نوشته ای برای باله تبدیل کرد. مشهورترین باله اش، «دافنیس و کلوئه» (12-1909)، که توسط دیاگیلِف سفارش داده شده بود، به همان دورۀ زمانی باز می گردد.

سالهای جنگ

در زمان جنگ جهانی اول، راول در حال کار کردن بر روی سه نوازی پیانوی خود بود. به بهانۀ اندازۀ قامتش، به خدمت سربازی پذیرفته نشد، و او در جبهۀ غربی، رانندۀ آمبولانس شد تا اینکه سلامتش را از دست داد. مرگ مادرش در سال 1916 ضربه ای مشقت بار بود. واکنش خلاقانۀ او به این ترازدی، «آرامگاه کوپرَن» (1917)، یک سوئیت منسوخ کی بُرد، برای گرامی داشت دوستان بر خاک افتاده و والس بعد از جنگ، تصویری وحشی از یک والس شبح گون برای نابودی بود. در سال 1921 راول به یک ویلای کوچک در مون فور لاموردی، در نزدیکی پاریس عزیمت کرد، و آن را با گربه، اسباب بازی و اشیاء ظریف انباشته ساخت. عشق او به کودکان در اپرای بعدی او، «کودک و طلسم ها» بازتاب یافته است، که در آن او یک اپرانامۀ نوشته شده توسط کُلِت (1954-1873) را مورد استفاده قرار داده است، تا جهان مسرور کودکی، مملُو از اسباب بازی ها و حیوانات سخنگو را باز آفرینی کند. او مرگ زودهنگام دبوسّی را با دو نوازی اش برای ویولن و ویولنسل گرامی داشت و چرخه-آواز «ترانه های مَدکاس» (6-1925)، را برای بانوی حمایتگر آمریکائی اش، الیزابت اسپرینگ کُولیج، نوشت و کار بر روی دو اثر ویولن «زیگان» (1924) و «سوناتا» (7-1923) را آغاز نمود.

آخرین آثار

در سال 1928، سالی که راول از آمریکا بازدید کرد، او آهنگ بالۀ بُلِرُو را ساخت، و موفقیت در آن، روح او را تسخیر کرد. دو کنسرتو پیانوی درخشانش (یکی برای دست چپ، در فا، برای نوازندۀ پیانو، پاول ویتگنشتاین، که دست راستش را در زمان جنگ جهانی اول از دست داده بود)، به زودی پس از این موفقیت پدیدار گشت. آخرین اثرش، مجموعۀ ترانه های «دُن کیشوت در دولسینه» (3-1932)، نوشته شده برای فیلمی بر اساس رمان سِروانتِس بود.

راول در بقیۀ مدت عمرش از بیماری پیک رنج می برد، بیماری ای که با آسیب مغزی ماندگار ناشی از یک تصادف اتومبیل، روندش تسریع شد. او در سال 1937 درگذشت.